Fotoğrafta Işık

Fotoğrafın çekilebilmesi için ihtiyaç duyulan temel etkendir. Işığın varlığı fotoğraf çekmeyi mümkün kılar. Işığın miktarı, kaynak türü, yönü gibi kavramlar fotoğraf çekerken çok önemli ayrıntılardır. En anlaşılır ve kısa tarifi ile fotoğrafta ışıktan bahsedeceğim.

Doğal ve Yapay Işık Türleri
Sert ve Yumuşak Işık
Işığın Oluşumu ve Rengi
Işığın Kontrastı
Işığın Yönleri
Işığın Ölçümü

Bu konunun videolu ve uygulamalı eğitimine sertifikalı UDEMY Kursu üzerinden katılmak ve ömür boyu sahip olmak için TIKLAYIN

1 – Doğal ve Yapay Işık Türleri

Doğal Işık: Kaynağı insan tarafından değiştirilemeyen, şiddeti, yönü gibi kavramlara müdahale edilemeyen ışık türüdür. Güneş ışığı, ay ışığı, şimşekler doğal ışık kaynağıdır.

Güneş Işığı: En önemli doğal ışık kaynağıdır. Dünyada çekilen fotoğraflarda en çok kullanılan ışık kaynağıdır. Doğal ve canlı bir ışık türüdür. Nükleer kaynaklı olduğu için dalga boyu çok geniştir. Çıplak gözle görülemeyen dalga boylarında da ışık verir. Gün doğumundan önce başlayan bir ışık türüdür. Henüz güneş görülmeden ışığı kaydedilebilir. Gün battıktan bir süre sonra da ışığını kaydetmeye devam edebiliriz. Güneş ışığı gün içerisinde değişim gösterir. Sabah saatlerinde farklı, öğle saatlerinde farklı ve akşam saatlerinde farklı dalga boylarında ışık verir. İşin fizik kısmına fazlaca girmeden özetleyecek olursak;

Güneş ışığının gün içerisindeki renk değişimi

Yapay Işık: Rengi, sıcaklığı, yakınlığı, açısı, şiddeti gibi bütün değerlerin insan tarafından değiştirilebildiği ışık türleridir. Lambalar, Flaşlar, Ateş, Mum gibi birçok türü vardır. Güneş ışığı kadar doğal fotoğraflar vermezler. Lambaların Tungsten (Sarı ışık veren çıplak ampül), Floresan (Floresanın bir çok türü vardır, hepsi farklı ışık verir) gibi çeşitleri vardır. Spotlar da bu kategoride sürekli ışık veren ışık kaynaklarıdır. Spotların farkı lambalara göre çok daha yetenekli olmalarıdır. Renk Sıcaklıkları (K) , Işık Miktarları ve Işık Yönleri çok kolay değiştirilebilir.

Yapay ışık kaynaklarından Mum ışığı ve ateş ilk bakışta doğada varmış gibi gelir. Ancak insan tarafından kontrol edilebildiği için yapay ışık kaynaklarıdır. Mum ışığı ışık kaynağı olarak kullanılması için yeterli değildir. Eğer mum ışığını ana ışık kaynağı olarak tercih edecekseniz, sayısının fazla olması gerektiğini unutmayın. Tek bir mum ile fotoğraf çekmek göründüğünden daha zordur. Ancak mumları istediğiniz gibi fotoğraflayabilirsiniz.

Ateşi fotoğraflamak çok keyiflidir. Uzun pozlamalarda alevler uzarken, kısa pozlamalarda alevler havada dondurulur. Ateşi ışık kaynağı olarak kullanarak fotoğraf çekerken yönü çok önemlidir. Fotoğrafını çektiğiniz objenin size dönük kısımları ışığa doymalıdır. Işığı fotoğrafını çektiğiniz obje ile tam ortanıza alırsanız ateşin üst kısmındaki sıcak hava dalgası görüntünün bulanık çıkmasına neden olur. Eğer fotoğrafını çektiğiniz objeyi ateş ile tam ortanıza alırsanız bu sefer ters ışık (siluet – gölge) fotoğrafını çekersiniz.

Flaş ışığı beyaz bir ışıktır. Farklı tekniklerle rengi değiştirilebilir. Fotoğraf makinesinin gövdesinde bulunan ışığın yönü ve rengi değiştirilemez, seri (saniye/kare sayısı) fotoğraf çekmek mümkün değildir. Bu sebeple harici flaş kullanılır. Harici flaşlar enerjilerini kendi bataryalarından aldıkları için gövdeye yük getirmezler. Ayrıca seri çekim (saniyede birden fazla fotoğraf karesi) yapabilirler. Yönleri yatay olarak 360 derece döndürülebildiği gibi 180 derece bir dikey dönüş de sağlarlar. Böylece gövdedeyken bile farklı açılardan ışık vermek mümkündür. Flaşlar gövdeden bağımsız şekilde de çalışır. Tetikleyiciler ve ya kendi algılama sistemleri sayesinde tepe flaşları gövdeden metrelerce uzakta çalışabilirler.

2 – Işığın Oluşumu ve Rengi

Işığın ana renkleri resimdeki boyaların ana renklerinden farklıdır. Resimde Sarı, Kırmızı ve Mavi ana renk olarak kabul edilir. Boyalarda bu üç ana renk karıştırılarak diğer renklere ulaşılabilir. Ancak fizikte (ışıkta) ana renkler farklıdır. Bunlar Kırmızı (Red) Yeşil (Green) Mavi (Blue) yani RGB dir. Bir çok monitör ve görüntü cihazı gibi fotoğraf makineleri ve video kameralar da bu üç ışık rengini kullanarak görüntü işler. Bütün ışık renkleri bunların karışımı ile oluşturulur.

Bir de tamamlayıcı renkler vardır. RGB nin birbirleri ile karışımı sonucu oluşan bu ara renkler baskı teknolojisinde kullanılır. Bunlar Cyan – Magenta – Yellow (CMY) dir. Bunlara tamamlayıcı olarak Siyah (K) eklenerek baskı yapılır. Biz fotoğrafı RGB ile çekeriz, bir çok baskıda CMYK olarak yapılır.

İnsan gözü ışığın tamamını göremez. Nasıl ki dünyadaki bütün sesleri duyamayıp sadece duyum aralığımızdaki sesleri duyabiliyorsak ışık da aynı şekildedir. Mordan sonra gelenlere mor ötesi, kızıldan sonra gelenlere kızıl ötesi ismini veririz. Bir onları göremeyiz ama makinelerimiz çoğunu görür. Televizyonunuzun uzaktan kumandasını cep telefonunuzun kamerasını açıp telefon objektifine doğru yöneltip düğmeye bastığınızda telefon ekranından bu durumu rahatlıkla gözlemleyebilirsiniz.

3 – Işığın Kontrastı

Işığın görüntüdeki en aydınlık ve en karanlık yer arasındaki farkıdır. Işık kontrastı arttıkça gölgeler ve aydınlık bölgeler arasındaki geçiş keskin bir çizgiye dönüşür. Işık kontrastı olmazsa görüntü oluşmaz. Kontrast az bir miktarda olsa gereklidir. Sisli havalar bu duruma en güzel örnektir.

Kontrastı etkileyen bazı faktörler vardır. Işık kaynağının yakınlığı, ortamda başka ışık kaynağının olup olmaması, ışığın yansıma durumu gibi faktörler ışık kontrastının artmasına veya azalmasına neden olur. Şiddeti artan ışık yüksek kontrasta sebep olur. Tamamen karanlık bir odada sadece küçük bir pencereden gelen ışık demetinin içinde birini fotoğraflarsanız en yüksek kontrast değerine ulaşırsınız. Böylece fotoğrafı çekilen kişinin arkası ve bedeninin bazı bölümleri simsiyah gözükecektir.

4 – Sert ve Yumuşak Işık

Sert Işık:

Kuvvetli bir ışıktır. Öğle saatlerinde güneşten gelen ışık ve ona benzer nitelikte bir ışık türüdür. Gölge geçişleri çok keskindir. Cisimlerin yüzeyde bıraktığı gölgeler çok belirgindir. Bir insanın gölgesinde parmakları kolaylıkla sayılabilir. Kontrast (Zıtlık – Aydınlık alan ile gölgede kalan alan arasındaki ışık miktarı) yüksek olduğu için gölgelerin siyah çıkmasını sağlar.

Yumuşak Işık:

Parçalı ve dağınık bir ışıktır. Kapalı havalardaki gibidir. Cisimlerin çok zayıf birden fazla gölgesi oluşabileceği gibi hiç gölge gözlemlenmeyen durumlarda olabilir. Cisimlerdeki gölge geçişleri yumuşaktır. Aydınlık olan yüzeyden karanlık olan yüzeye doğru gölge geçişinin bir çizgisi yoktur, geçiş yavaşça gerçekleşir.

5 – Işığın Yönleri

Tepe Işığı : Tam tepeden gelen ışıktır. İnsan fotoğraflarında göz çukurlarının karanlık çıkması gibi sorunlara neden olur. Estetik olmayan görüntüler verebilir. Modelin yüzü yukarı çevrilerek düzenlemeler yapılabilir.

Alt Işık : Alttangelen ışıkla çalışmak zordur. Kadın portre çekimlerinde çene kemiğinin küçük olması sayesinde güzel fotoğraflar verebilir. Çoğu durumda tavsiye edilmez.

Cephe Işığı : Tam karşıdan (Makinenin baktığı yönden) gelen ışıktır. Yüzü doğrudan aydınlatır. Gözlerde ışık parlamasına neden olur. Ayrıca bazı durumlarda fotoğrafçının gölgesi konuya düşebilir.

Yanal Işık : Fotoğrafı çekilen düzleme tam yandan gelen ışıktır. Yüzeylerdeki taş işçiliği, sıva gibi ayrıntıları ön plana çıkarır.

Erdem Zengin’in Udemy Platformu üzerinden Sıfırdan Uygulamalı Fotoğraf Kursu hakkında daha fazla bilgi almak için TIKLAYIN

45 Derecelik Işık : Fotoğrafı çekilen objeye 45 derecelik açıyla gelen ışıktır. İnsan yüzünde farklı gölge geçişleri sağlar. Böylece yüzün ön kısmı aydınlanırken yüzün yan kısmı gölgede kalır.

Ters Işık : Fotoğrafı çekilen obje ışık kaynağı ile fotoğraf makinesi arasında kalırsa ters ışığa düşer ve sadece gölgesi (siluet) fotoğraflanır. Böylece uyumsuz renkler gibi unsurlar devre dışı kalır. Çok sade görüntüler elde edersiniz. Ayrıca enteresan görseller de sağlar.

6 – Işığın Ölçümü

Fotoğraf makinesi bizim için ışık ölçümü yapar ve diyafram değeri – enstantane süresi gibi kavramları ayarlamamız için bize yardımcı olur. Ortam ışığına göre ayarlama yapmamız gerekir. Örneğin güneşli bir günde gölgede yaptığımız ışık ölçümüne göre yaptığımız ayarlamalar güneş ışığına çıktığımızda değişir. Fotoğraf makinesinin ışığı ölçmekte kullandığı farklı ölçüm modları vardır.

Fotoğraf karesinde tek bir noktanın ölçümünü yapabildiğimiz gibi bütün karenin ışığının ölçümünü de yapabiliriz.

Fotoğraf Makinesi Ölçüm Modları:

1 Noktasal / Spot Ölçüm
2 Merkez Ağırlıklı Ölçüm
3 Değerlendirmeli / Matriks / Petek

Ölçüm modları netlik yapılan noktayı baz alarak çalışır. Öncelik netlik yapılan noktadır. Bu kurala dikkat ederek fotoğraf makinesinin kullandığı ölçüm modları şu şekilde ifade edilir:

Nikon Işık Ölçer Menüsü (Sony de benzeridir)

1 Noktasal / Spot Ölçüm : Karede tek bir noktanın ölçümü yapılır. Bu oran %1 – %5 aralığındadır. Böylece sadece istenen nesnenin ışığına göre çekim yapılır. Ters ışığa düşmüş ve karanlıkta kalan yerleri görünür hale getirmek için kullanılır. Ayrıca çok sert ışıkta hangi noktanın ışığına göre fotoğraf çekileceğine karar verir

Noktasal Ölçüm Modu

2 Merkez Ağırlıklı Ölçüm : Noktasal ölçüm yerine daha geniş bir alanın ölçümünü yapar. Bu oran %30 – %40 aralığındadır. Böylece tek bir nokta yerine daha geniş bir alana göre ölçüm yapılmış olur. Noktasal ölçümün genişletilmiş halidir. Karedeki cismin büyüklüğüne göre tercih edilebilir. Örneğin kuş ve makro fotoğrafçılık gibi alanlarda tercih edilir.

Merkez Ağırlıklı Işık Ölçüm Modu

3 Değerlendirmeli Bölge Ağırlıklı / Matriks / Petek :Karede bütün alanın ölçümü yapılır. Karenin farklı noktalarından alınan ölçümlerin ortalaması alınarak bütün karenin ortalama ışığı ölçülmüş olur. En çok kullanılan ayardır. Makine genelde bu ayarda taşınır. Özel çekim teknikleri ve özel durumlarda diğer modlar kullanılır.

Değerlendirmeli Matriks Ölçüm

4 Kısmi Ölçüm :Canon makinelerde bulunur. Noktasal Ölçüm ve Merkez Ağırlıklı Ölçümün ortalamasındadır. Karede %10 – %15 aralığından ölçüm yapar.

Fotoğrafta ışık en önemli unsurdur. Dolayısı ile çok dikkat edilmelidir. Işık için kullanılan özel ekipmanlar olan flaş, yansıtıcılar (reflektörler) gibi özel ekipmanlara ilerleyen derslerimizde değineceğiz. Boş ışıklı günler.